۱. در سال‌های جوانی که فوتبال را جدی دنبال می‌کردم، در داربی تهران شاهد بودم که تماشاگران مانند یک مبارز هنرهای رزمی، از تمام ابزار جنگی و غیرجنگی برای بیان احساسات خود بهره می‌برند. این تماشگران خوش ذوق با "شیر سماور" شروع می‌کردند و تا "توپ و تانک و فشفشه" می‌رسیدند. صدا و سیما در موقع این ابراز احساسات، صدای ورزشگاه را کم و اعلام می‌کرد که جمعی "تماشگرنما" شعارهای نامناسب می‌دهند. موقع زدن گل هم این "تماشاگرنماها" با نارنجک‌های خود استادیوم آزادی را به صحنه جنگ بدل می‌کردند.
۲. دال مرکزی بحث "تماشگرنما" این باور بود که مفهومی به نام "تماشاگر اصیل" وجود دارد که باید بر پایه اصولی از پیش تعیین شده رفتار کند و هرکس از این اصول تخطی‌کند، نه تنها تماشاگر اصیل و واقعی نیست بلکه یک مدل تقلبی است. این تفکر متوجه نمی‌شد که یک تماشاگر برای تخلیه هیجانات خود به استادیوم می‌آید و برای این کار "هیچ آداب و ترتیبی" نمی‌جوید. باید اینجا این را هم اضافه کنم که این مفهوم تماشاگرنما در کشور ما، ربطی به مفهوم هولیگانیسم نداشت.
۳. مدت‌هاست که مسولان جمهوری اسلامی از دوگانه‌ای سخن می‌رانند که بر اساس آن باید بین "معترض" و "اغتشاشگر" افتراق قائل شد و صورت‌بندی آن‌ها بدین شکل است که یک "معترض اصیل" و یک فرهنگ اعتراض وجود دارد و در برابر آن یک "معترض‌نما" قرار دارد که به آن اغتشاشگر می‌گوید. همانگونه که جمهوری اسلامی هرگز متوجه نشد که تماشاگر به دنبال تبعیت از هیچ اسلوبی نیست، از درک این امر نیز عاجز است که معترض سرشار هیجان و انرژی است و در جهان خارج، هیچ اصول جهان‌شمولی برای فرهنگ اعتراض وجود ندارد تا وی تابع آن باشد و هرچه خشم یک معترض بیشتر باشد، رفتارهای هنجارشکنانه او بیشتر می‌شود و این هنر حکمرانی است تا هیچ اعتراضی به سطوح غیرقابل کنترل خشونت نرسد.
۴. جدا از اینکه نمی‌توان از یک "فرهنگ اصیل اعتراض" سخن گفت، هرگز بر ما روشن نشد که منظور جمهوری اسلامی از "به رسمیت شناخته شدن اعتراض" چیست و به چه رفتاری "اعتراض مشروع" می‌گوید. تجربه تاریخی ما نشان می‌دهد که تنها اعتراض مشروع از نظر حاکمیت، اعتراض به سیاست‌های کشورهایی چون انگلستان، آمریکا، عربستان و ... است و بر این باور است که در مسائل داخلی، اغتشاشگران روند اعتراض را به بیراهه می‌کشانند، وگرنه آن‌ها گوشی شنوا برای مشکلات و اعتراضات مردم دارند و نتیجه این تفکر این است که این معترض‌نماها هستند که اجازه تجمع را از مردم می‌گیرند.
آه!
امان از این تماشگرنماها!
علی آردم
Eyval. right on.