مجله Foreign Affairs در یک پادکست، مصاحبه مفصلی با کریم سجادپور در مورد تحولات و خیزش مردم ایران انجام داده که نکات جالبی داشت و در این رشته توییت به خلاصه‌ای اشاره می‌کنم. جا در نهایت نه توسط اسراییل و آمریکا بلکه توسط مردم ایران که بیشترین هزینه را داده‌اند شکست می‌خورد.
در مورد حکومت‌های دیکتاتوری جمله معروفی وجود دارد: تا زمانی که در قدرت هستند فروپاشی آنها غیرقابل تصور است، اما بعد از سقوط، فروپاشی کاملا منطقی و غیر قابل اجتناب بود. جا سیستمی است که قابل دوام و پایدار به نظر نمی‌رسد اما در عین حال چنان سرکوبگر است که به سقوط نزدیک نمی‌شود.
اما طی ۴دهه گذاشته هرگز اینچنین آسیب‌پذیر نبود. حجاب در کنار دشمنی با آمریکا و اسرائیل از پایه‌های اصلی حکومت است. زنها در خیابان حجاب خود را برداشتند و کار به جای رسید که از گاز اشک آور علیه دختران دبیرستانی استفاده کردند. اعتراضات گسترده‌ای هم در گروه‌های قومیتی جریان دارد
اعتصابات بازار و کارگران هم در حال شکل‌گیری است. با فراگیر و همگرا شدن اینها، کار رژیم بسیار دیدار خواهد بود. نمونه‌های موفق سقوط حکومت‌های دیکتاتوری نشان می‌دهد که علاوه بر فشار و اعتراضات مردمی، شکاف در راس حاکمیت هم از شرایط لازم سقوط است.
در ایران اعتراضات مردمی به اندازه کافی دیده می‌شود، اما نیروهای امنیتی و وفاداران حاکمیت فعلا همچنان به حفظ حکومت متعهد مانده‌اند. جانشینی رهبری می‌تواند معضلی برای ادامه حکومت باشد. در مصر و تونس بعد از مدتی اعتراضات مردمی، ارتش به این نتیجه رسید که از بن‌علی و مبارک عبور کنند
و کشور را به دست این دو به نابودی نکشانند. در ایران فعلا سرنوشت رهبر و سپاه گره خورده. شاید جایی نظامیان ایران هم به این نتیجه برسند که به جای کشتن هزاران نفر برای ادامه حکومت رهبر فعلی باید از او عبور کرد.
تا زمانی که خامنه‌ای بر راس امور باشد امیدی به تغییر و اصلاحات نیست. سه رویداد جهان‌بینی او را شکل داده. سقوط شاه از لحظه‌ای شروع شد که گفت صدای انقلاب شما را شنیدم. از دید خامنه‌ای با گفتن این حرف فقط ضعف خود را نشان داد.
فروپاشی شوروی هم ثابت کرد که تلاش گورباچوف برای اصلاحات آغاز سقوط شوروی بود. و بهار عربی که مبارک و بن‌علی چند هفته بعد از قول اصلاحات سقوط کردند. چه کسی بر قدرت باقی ماند؟ بشار اسد که اگرچه کشور را ویران کرد اما قدرت را حفظ کرد. از دید او اصلاحات به معنایی نابودی حکومت است.
حجاب از نمادهای حکومت مذهبی ایران بوده و هست. کوتاه آمدن از حجاب آغازی است بر تقاضای آزادی‌های بیشتر و در نتیجه فروپاشی حکومت. حجاب در واقع دیوار برلین حکومت است.
جا مانند بدنسازی است که در منازعات منطقه‌ای با ظاهری قوی به نظر می‌رسد، اما از بیماری‌های داخلی غیر قابل درمان رنج می‌برد. هر جا خلأ قدرت بوده جا شعبه‌ای مشابه حزب الله ایجاد کرده. ساختن و آبادی کار دشوار است و چند سال زمان می‌برد اما ویرانی بسیار سریع و راحت است.
برتری جا اینجا است که سعی در ساختن ندارد بلکه از ضعف و خلا قدرت بهره می‌برد. مانند عراق که هدف جا جلوگیری از شکل گیری دولت قدرتمند مردمی بود، یا سوریه و یمن و فلسطین و لبنان. تنها حکومتی که توانسته گروه‌های تندرو اسلامی را همیشه به نفع خود مصادره کند جا است.
حمایت از روسیه در جنگ با اوکراین اصلا تعجب‌آور نبود. هیچ حکومتی در دنیا به اندازه جا برنامه جهانی برای به چالش کشیدن آمریکا را نداشته. و با هر کسی که این هدف را داشته باشد همکاری می‌کند. اوکراین همچنین مجالی بود تا توان تسلیحاتی خود را برای ضربه زدن به غرب نشان دهد.
برجام در حالت کما قرار دارد و برای دولت بایدن به دلیل اعتراضات داخلی در ایران و حمایت از روسیه، امضا برجام بسیار دشوار است. ژنتیک جا بر جنگیدن با آمریکا بنا شده و امضا برجام هم نزاع بین دو کشور را حل نخواهد کرد. آمریکا نمی‌تواند با کشوری به صلح برسد که مشروعیت داخلی خود را
بر پایه دشمنی با آمریکا بنا کرده و حیات ایدیولوژیک حکومت به آن وابسته است. در آینده شاید کشورهای غربی دوباره برجام را بررسی کنند. از دید آنها همانند شوروی می‌توان با جا مذاکره کرد و در زمینه تسلیحاتی به تفاهمات رسید اما در دیگر زمینه‌ها نزاع و اختلافات ناگزیر ادامه خواهد داشت.
خیزش امروز مردم ایران بهترین جنبش اجتماعی در خاورمیانه طی چند دهه اخیر است و در صورت موفقیت، بعد از فروپاشی شوروی، بزرگترین تحول اجتماعی چند دهه اخیر دنیا خواهد بود. "کمتر کشوری در دنیا مانند ایران هست که با آمریکا منافع مشترک زیاد و زمینه اختلاف کم داشته باشد". پایان
Comments